امیر یونس حرفوشیامیریونس حرفوشی، از شخصیت‌های خاندان آل حرفوش می‌باشد؛ آل حَرفوش، خاندان حکومتگر شیعی در بَعْلَبَک بودند. حکومت این خاندان از اواخر عصر ممالیک (سده دهم) تا نیمه دوم سده سیزدهم ادامه داشت. [۱]
بطرس بستانی، کتاب دائرةالمعارف: قاموس عام لکل فن و مطلب، ذیل مادّه، بیروت ۱۸۷۶ـ ۱۹۰۰، چاپ افست.
۱ - حکومت‌داری امیریونسامیریونس (حک: ۱۰۱۶ـ۱۰۳۵)، که فرمانروایی سیاستمدار بود، کوشید با ایجاد اتحاد و دوستی با امیران جبل لبنان از مداخله پاشاهای ترک عثمانی در امور بعلبک و بقاع بکاهد. این تلاش‌ها خشم سلطان احمد عثمانی (حک: ۱۰۱۲ـ۱۰۲۶) را برانگیخت و ازاین‌رو وی به احمدپاشا حافظ، والی دمشق، دستور داد به بعلبک لشکرکشی کند و امیریونس را بکشد، اما اقدامات امیرفخرالدین معنی، امیر یونس را از مرگ نجات داد. [۴]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۵، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۵]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۷، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۶]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۸۱۷، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۷]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۵۱، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
در پی لشکرکشی صد هزار نفره سلطان احمد عثمانی برای سرکوبی امیر فخرالدین معنی و تهدیدهای امیراحمد شهابی، یونس ناگزیر به لشکر عثمانی پیوست؛ [۸]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۱۲، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۹]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۲۲، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۱۰]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۸۲۰، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۱۱]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۵۳، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
[۱۲]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۵۷ـ ۵۸، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
[۱۳]
میخائیل موسی الوف بعلبکی، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۸۸، بیروت ۱۹۲۶.
امیریونس برای ایجاد یک حکومت گسترده و مبتنی بر هم پیمانیِ شیعی، از حمص تا بعلبک و کرک و جبل‌عامل، تلاش فراوانی کرد، اما با مخالفت و پیمان‌شکنی امیر فخرالدین معنی روبه‌رو شد. [۱۴]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۶۶ـ۶۷، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۱۵]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۸۵۱ـ ۸۵۲، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۱۶]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۶۹، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
۱.۱ - ساخت مسجد شیعیاناین امیر دانشمند نخستین فرمانروای خاندان حرفوشی بود که در ۱۰۲۸ مسجدی مخصوص شیعیان در بعلبک ساخت که چون در کنار رود قرار داشت به نام مسجد النهر معروف شد. [۱۷]
سلیمان ظاهر، تاریخ الشیعة: السیاسی، ج۳، ص۱۰، الثقافی، الدینی، چاپ عبدالله سلیمان ظاهر، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۱۸]
جعفر مهاجر، التّأسیس لتاریخ الشیعة فی لبنان و سوریة، ج۱، ص۱۱۳، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۱۹]
حسن نصرالله، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۳۲۱، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
با وجود فشارهای فخرالدین معنی بر شیعیان جبل‌عامل و پناه بردن برخی از شیوخ و بزرگان جبل‌عامل به وی، امیریونس مناسباتش را با امیر فخرالدین معنی نگه داشت و حتی به وی در سرکوبی یوسف‌پاشا سیفا در ۱۰۲۸ کمک کرد. [۲۰]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۷۷، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۲۱]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۷۰ـ۷۱، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
[۲۲]
میخائیل موسی الوف بعلبکی، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۸۹، بیروت ۱۹۲۶.
[۲۳]
بولس قرالی، فخرالدین المعنی الثانی: حاکم لبنان و دولة تسکانا، ج۱، ص۱۱۲، بیروت ۱۹۹۲.
۱.۲ - رابطه امیریونس و امیرفخرالدیندر ۱۰۳۲ مناسبات دوستانه و هم‌پیمانی خانوادگی میان امیریونس و امیرفخرالدین معنی، بر اثر سعایت امیریونس نزد حمزه بیگلربیگی (فرمانده سپاه شام) و مطّلع شدن امیر فخرالدین از این سعایت، به‌هم خورد. یونس با سپاهیانش در اول محرم ۱۰۳۳ در مَیسَلون به لشکر عثمانی شام پیوست و همگی در عَنجَر به مصاف سپاه فخرالدین معنی رفتند. در این نبرد امیریونس شکست خورد و گریخت و مصطفی‌پاشا، والی عثمانی دمشق، نیز اسیر امیرفخرالدین معنی شد؛ [۲۴]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۱۴۶ـ۱۵۱، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۲۵]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۸۹۰ ـ۸۹۱، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۲۶]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۸۹۵ـ۸۹۷، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۲۷]
تاریخ الأمراء الشهابیین، بقلم أحد أمرائِهم من وادی التّیم، ج۱، ص۶۵ـ۶۷، چاپ سلیم حسن هشی، بیروت: المدیریة العامة للآثار، ۱۹۷۱.
[۲۸]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۹۰ـ۹۲، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
۱.۳ - تصرف شهر بعلبکسپاهیان فخرالدین در ۱۲ محرم ۱۰۳۳ شهر بعلبک را تصرف کردند و امیریونس راهی حمص و حماه و حلب شد و در آن‌جا شکایتی نزد سلطان مراد چهارم (حک: ۱۰۳۲ـ۱۰۴۹) فرستاد و پسرعمویش، امیرشَلْهوب حرفوشی، را راهی بعلبک کرد، اما شلهوب خیانت کرد و به فخرالدین معنی پیوست. [۲۹]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۱۵۳ـ۱۵۴، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۳۰]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۸۹۷ـ ۸۹۸، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۳۱]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۹۲ـ۹۳، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
۱.۴ - قتل امیریونسامیرفخرالدین معنی، پس از گرفتن رشوه کلان و تخریب بعلبک، در اول شعبان ۱۰۳۳ از این شهر خارج شد و امیر یونس به بعلبک بازگشت و با پرداخت رشوه کلان به والی دمشق موفق شد شلهوب را بکشد [۳۲]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۱۸۲ـ۱۸۳، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۳۳]
احمد بن محمد خالدی صفدی، لبنان فی عهد الامیر فخرالدین المعنی الثانی، ج۱، ص۱۹۸ـ ۱۹۹، چاپ اسد رستم و فؤاد افرام بستانی، بیروت ۱۹۶۹.
[۳۴]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۹۱۷، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۳۵]
طنوس بن یوسف شدیاق، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، ج۲، ص۹۸، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۵.
تا این‌که در ۱۰۳۵، بر اثر توطئه امیر فخرالدین معنی و به دستور خلیل‌پاشا، والی عثمانی شام، در دمشق به قتل رسید. [۳۶]
میخائیل موسی الوف بعلبکی، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۹۴، بیروت ۱۹۲۶.
[۳۷]
بولس قرالی، فخرالدین المعنی الثانی: حاکم لبنان و دولة تسکانا، ج۱، ص۱۳۰، بیروت ۱۹۹۲.
با کشته شدن امیر یونس ستاره اقتدار حرفوشیان افول کرد و میان اعضای خاندان منازعات و کشتار بروز کرد. از برخی از این امیران، گزارش‌هایی در دست است: در ۱۰۸۲ امیرعلی حرفوشی با پسرعموهایش، امیرعمر و امیرشدید و امیریونس، درگیر شد و با کمک نیروهای حاکم شام توانست بعلبک را تصاحب کند. [۳۸]
حیدر احمد شهابی، تاریخ الامیر حیدر احمد الشهابی، ج۳، ص۹۴۸، چاپ مارون رعد، (بیروت) ۱۹۹۳.
[۳۹]
یوسف دبس، تاریخ الشعوب المشرقیة فی الدین و السیاسة و الاجتماع، ج۷، ص۸، (بیروت) ۲۰۰۰.
[۴۰]
میخائیل موسی الوف بعلبکی، تاریخ بعلبک، ج۱، ص۹۵، بیروت ۱۹۲۶.
۲ - پانویس
۳ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حرفوشیان »، شماره۶۰۲۷. |